Nauka to nie tylko teorie, które nierzadko bywają przedmiotem ożywionych debat akademickich. Badania naukowe i ich wyniki często mają wymiar praktyczny. Za doskonały przykład mogą posłużyć prace badawcze nad promieniotwórczością pierwiastków występujących w środowisku naturalnym, czym na co dzień zajmują się naukowcy z Instytutu Fizyki Jądrowej PAN w Krakowie. W czwartek (7 listopada br.) odwiedzili GEN, aby opowiedzieć o radonie, niepożądanym promieniotwórczym gościu w naszych domach oraz dobroczynnym zastosowaniu atomu w medycynie.
Czwartkowe wydarzenie było ściśle związane z obchodami Europejskiego Dnia Radonu i Międzynarodowego Dnia Fizyki Medycznej. W spotkaniu z naukowcami IFJ PAN w Krakwie wzięli udział uczniowie szkół podstawowych w Jaśle i Nowym Żmigrodzie oraz seniorzy, w tym słuchacze jasielskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku.
Młodzi pasjonaci nauki mieli okazję dowiedzieć się, że radon to bezwonny i bezbarwny naturalny gaz promieniotwórczy, który występuje powszechnie w otoczeniu człowieka. Wiedzą na temat radonu, podzielili się z młodzieżą pracownicy Laboratorium Ekspertyz Radiometrycznych IFJ PAN: dr Jadwiga Mazur, dr Dominik Grządziel, mgr Jakub Lukas i prof. dr hab. Krzysztof Kozak. Okazuje się, że radon znajduje się w powietrzu gruntowym, wodzie, a nawet w budynkach mieszkalnych. To jedyny pierwiastek promieniotwórczy, który występuje w postaci gazowej. Został odkryty w 1900 r. przez Friedricha Dorna.
Radon nie pozostaje bez wpływu na zdrowie człowieka, o czym świadczyć może wysoka zachorowalność na nowotwory płuc u górników, którzy niegdyś zajmowali się wydobyciem uranu. Co ciekawe, badania epidemiologiczne, jakie przeprowadza się na całym świecie potwierdziły, że obecność radonu w domach ma wpływ na wzrost ryzyka zachorowalności na nowotwory płuc. Przyjmuje się, że od 3% do 14% nowotworów płuc wywołanych jest radonem. Pierwiastek ten został uznany drugim, po paleniu tytoniu, czynnikiem kancerogennym w przypadku nowotworów płuc. Dlatego też, w wielu krajach przed rozpoczęciem budowy domu kontroluje się tak zwany “potencjał radonowy” terenu przeznaczonego pod budowę.
Jednym z elementów przedpołudniowych prelekcji była prezentacja mierników i metod pomiarowych stężeń radonu w budynkach, w powietrzu gruntowym i w wodzie. Naukowcy z IFJ PAN omówili przy tym sposoby ochrony przed wysokimi stężeniami radonu w budynkach. Każdy uczestnik wydarzenia mógł z bliska zobaczyć urządzenia, których badacze używają do pomiaru stężenia niepożądanego promieniotwórczego gościa w naszych domach.
Zwieńczeniem jasielskich obchodów Europejskiego Dnia Radonu i Międzynarodowego Dnia Fizyki Medycznej był wykład prof. dr. hab. Krzysztofa Kozaka pt. „Dobroczynny atom w służbie medycyny”. Prelegent omówił kolejne etapy rozwoju wykorzystania promieniowania jonizującego i izotopów w medycynie: od pierwszych zastosowań i doskonalenia technik RTG, poprzez znaczniki radioizotopowe i brachyterapię aż do tomografii komputerowej (CT, ECT, SPECT, PET). Prof. Kozak przedstawił także zagadnienia rozwoju teleterapii (m.in. GammaKnife® i CyberKnife®) oraz protonoterapii na przykładzie Centrum Cyklotronowego Bronowice IFJ PAN. Na zakończenie przedstawił subiektywne zestawienie dziesięciu odkryć w medycynie, które zmieniły dzieje ludzkości.
md
